آیا افزایش وزن تأثیری بر واریس دارد؟

درمان واریس طنابی در بیمار چاق که در تیرماه 99 در کلینیک واریس دکتر اقدسی انجام گرفت. علی‌رغم سختی در دسترسی و مشکلات دیگر در بیمار نتیجه درمان در چکاپ بعد درمان مطلوب و خوشایند ارزیابی شد. رفع درد پا به بیمار انگیزه‌ای برای پیاده‌روی و کم‌کردن وزن داده است.

وزن بالا و چاقی به‌عنوان یکی از عوامل بروز مشکلات وریدی از جمله واریس و نارسایی مزمن وریدی شناخته می‌شود. بسیاری از افراد از اینکه تا چه اندازه وزن بالا می‌تواند وضعیت وریدهای آنها را متأثر کند آگاه نیستند. توجه به کاهش وزن می‌تواند یکی از روش‌های درمان واریس پا باشد.

بیماری‌های وریدی اندام تحتانی (پاها) نزدیک به نیمی از بزرگسالان و چاقی هم بیش از یک‌چهارم جمعیت بزرگسالان را گرفتار کرده است. نقش چاقی به‌خصوص چاقی ناحیه شکم در بیماری قلبی، دیابت و مشکلات مفصلی شناخته شده است.

همچنین ارتباط بین واریس و مشکلات وریدی با چاقی از دو منظر احتمال بیشتر ابتلا و شدت بیشتر بیماری قابل‌بررسی است. چاقی شکمی با افزایش فشار به وریدهای پا و ناحیه لگن باعث بالارفتن فشار درون وریدی برای هدایت خون به سمت قلب می‌شود.

وزن بالا چیست؟ آیا وزن شما متعادل است؟

وزن به‌تنهایی نمی‌تواند بیانگر تناسب‌اندام یا اضافه‌وزن و چاقی باشد. به‌منظور ارزیابی صحیح وزن معمولاً از نمایه توده بدنی یا همان BMI استفاده می‌شود.

برای محاسبه نمایه توده بدنی می‌توانید از فرمول ذیل استفاده کنید.

محدوده طبیعی نمایه توده بدنی بین 18/5 تا 25 است.
نمایه توده بدنی از نسبت وزن (کیلوگرم) به توان دوم قد به متر به دست می‌آید و افراد با BMI بالاتر یا برابر 25 دچار اضافه‌وزن هستند.
BMI  بالای 30 چاقی به‌حساب می‌آید.

برای مثال فردی با قد 160 سانتی‌متر و وزن 67 کیلوگرم نمایه توده بدنی معادل 26/17 دارد که نشان‌دهنده اضافه‌وزن است.

فرد 98 کیلویی با قد 165 نمایه توده بدنی 36/02 است که این نشانه چاقی است.

چگونه وزن اضافه باعث بروز واریس می‌شود؟

هر فردی ممکن است به واریس مبتلا شود اما احتمال ابتلا در بین افراد چاق یا مبتلا به اضافه‌وزن بیشتر از افراد با وزن متعادل است. خطر ابتلا به واریس در بین خانم‌ها با وزن بالا پس از یائسگی کاملاً مشهود می‌شود.

علائم واریس در مبتلایان با وزن بالا معمولاً تشدید می‌شود. در اصطلاح این گروه از بیماران به واریس شدید مبتلا می‌شوند. وزن بالا در واقع به بروز عوارضی همچون تغییرات پوستی، تورم و زخم واریس در مبتلایان به واریس دامن می‌زند.

چاقی مساوی است با تحمل کار مضاعف توسط وریدها

وزن بالا تقریباً همه اندام‌ها از جمله وریدها را تحت‌فشار بیشتری قرار می‌دهد. فشار زیاد از حد، دریچه‌های موجود در دیواره وریدها را ضعیف می‌کند و نیروی بیشتری برای پمپ خون به سمت قلب نیاز است. در نهایت وریدهای پا بیشتر احتمال دارد که تبدیل به حوضچه‌های خون شوند.

چاقی برابر است با حمل یک وزنه دائمی

وزن بیش از حد تحمل روی پاها در بیماران با وزن بالا دور از تصور نیست.
بی شک چاقی شکمی خطرناک‌ترین نوع چاقی است. این نوع از چاقی به‌عنوان عاملی مهم در علت‌شناسی بسیاری از بیماری‌ها از جمله واریس شناخته می‌شود.
چاقی شکمی با افزایش فشار وریدی و خطر نارسایی وریدی همراه است.

چاقی و واریس چه زمانی به هم ربط پیدا می‌کند؟

جدای از اینکه چاقی باعث آسیب به وریدها می‌شود ممکن است اضافه‌وزن مثل یک نقاب عمل کند و مانع از تشخیص به‌موقع واریس شود.

درحالی‌که معمولاً وریدهای واریسی با ظاهر برجسته و متورم پدیدار می‌شوند. در بیماران چاق ممکن است چربی زیرپوست وریدها را احاطه کرده مانع از دیده‌شدن وریدها و حتی تشخیص ورم در پا شود.

این موضوع در نگاه اول شاید مزیتی به‌حساب بیاید که ظاهر پا به هم نمی‌خورد و رگ‌های برجسته مشخص نمی‌شوند اما ممکن است باعث شود بیماری واریس تا مراحل پیشرفته بدون تشخیص باقی بماند و حتی گاهاً زخم واریس تشکیل شود.

افزون بر این علائمی مثل سنگینی و خستگی پا ناشی از واریس ممکن است به‌خوبی از احساس خستگی ناشی از وزن اضافه تمیز داده نشود و باعث مراجعه دیرهنگام به پزشک شود.

چاقی حلقه‌ی کلیدی در چرخه معیوب ایجاد و تشدید واریس

نداشتن فعالیت بدنی بین بیماران چاق متداول است. افراد با وزن بالا معمولاً تحرک کافی ندارند و این مسئله باعث تضعیف عضلات ساق پا می‌شود.

این موضوع باعث برگشت ناقص خون به سمت قلب و در نهایت تجمع خون در پاها می‌شود. نداشتن فعالیت بدنی باعث افزایش وزن مضاعف می‌شود و نتیجه اینکه یک چرخه معیوب شکل می‌گیرد.

یعنی سه عامل وزن بالا، عدم تحرک و واریس با هم اوضاع را بدتر می‌کنند و باعث می‌شوند عوارضی مثل ورم و زخم پا در بیماران واریسی با وزن بالا به شکل شدیدتر بروز کند.

حال اگر از یک جا این چرخه به هم بخورد یعنی برای مثال واریس درمان شود شرایط به سمت بهبودی برمی‌گردد. یعنی فرد می‌تواند تحرک داشته باشد و وزن کم کند.

اگر چاقی باعث واریس شده باشد آیا کاهش وزن واریس را درمان می‌کند؟

کاهش وزن می‌تواند بهترین توصیه به بیماران با وزن بالا باشد. در واقع کم‌کردن وزن باعث کاهش فشار روی وریدها می‌شود و علایم بیماری از جمله حس سنگینی و تورم پاها را تا حد قابل‌ملاحظه‌ای کنترل می‌کند هرچند باید اذعان داشت کاهش وزن منجر به درمان قطعی واریس نمی‌شود.

در بیماران با وزن بالا و واریس اول بایستی واریس درمان شود یا چاقی برطرف شود؟

متأسفانه در بیماران مبتلا به چاقی و واریس به‌صورت هم‌زمان علایم بیماری تشدید می‌شود. این موضوع به‌خاطر اثر هم‌افزایی در علایم و همین‌طور تشدید بروز علایم و عوارض واریس می‌باشد.

توصیه برای این بیماران می‌تواند بر مبنای شدت چاقی و شدت واریس صورت گیرد. در واقع بیماران با چاقی درجه یک، درجه دو و یا بیماران با وزن اضافه بهتر است اول درمان واریس با لیزر واریس پا و یا روش رادیوفرکانسی انجام شود و بعد با توجه به کاهش شدت درد ساق پا و امکان انجام فعالیت بدنی، وزن کم شود تا نتیجه حاصل از درمان حفظ شود.

در بیماران با چاقی خطرناک (نمایه توده بدنی بالای 40) کاندید درمان با روش رادیوفرکانسی و یا لیزردرمانی واریس، معمولاً پزشک متخصص واریس پیش از هرگونه اقدام درمانی ابتدا توصیه به کم‌کردن وزن برای رسیدن به نتایج ایده‌آل در درمان واریس را خواهند داشت.

توصیه به بیماران با وزن بالا تحت درمان واریس

لازمه عدم گرفتاری بقیه وریدها و مبتلا شدن به واریس در بیماران با وزن بالا، کنترل وزن و کاهش آن تا حد ممکن است. البته باید بگوییم کاهش وزن بعد از درمان واریس به‌مراتب راحت‌تر می‌شود زیرا با رفع درد و سنگینی پا، امکان انجام فعالیت بدنی فراهم می‌شود و حس خوب سبکی پا، انگیزه‌ای بزرگ برای کم‌کردن وزن و حفظ نتیجه درمان واریس می‌شود.

آیا چاقی می‌تواند تشخیص بیماری را با مشکل مواجه کند؟

بله چاقی شدید می‌تواند باعث عدم تشخیص درست مشکلات بالینی از جمله نارسایی وریدی شود و اختلالات در زیر لایه‌های چربی قابل تشخیص نباشند.

چاقی چربی (لیپادما) و واریس

یکی از انواع چاقی که در خانم‌ها دیده می‌شود لیپادما است. مبتلایان ممکن است درد در پاها را داشته‌اند به همین دلیل به اسم چاقی دردناک نیز خوانده می‌شود. در این نوع خاص از چاقی پاها ستونی شکل می‌شوند و تجمع چربی در پاها مشاهده می‌شود جالب است که قسمت کف و سینه پا متورم نبوده و از مچ به بالا تجمع چربی و ورم در هر دو پا وجود دارد.

در این بیماران حتی با رعایت رژیم غذایی و کم‌کردن انرژی دریافتی باز هم چاقی پاها از بین نمی‌رود. یکی دیگر از علائم بیماری کبود شدن خودبه‌خود پوست پاهاست. این بیماری درجات مختلفی دارد و محل تجمع چربی می‌تواند از ناحیه باسن تا مچ پا و یا از ناحیه باسن تا زانو و تجمع چربی بین دو زانو باشد که در تصاویر نشان‌داده‌شده است.

معمولاً شروع این مشکل در زمان بلوغ است و در دوران بارداری و نزدیک یائسگی تشدید می‌شود. تورم در پای این بیماران با ایستادن طولانی و یا در هوای گرم بیشتر می‌شود. رگ‌های عنکبوتی در پاهای این بیماران و منطقه درگیر بیماری رویت می‌شود.

یکی از سؤالات شایعی که این بیماران از دکتر اقدسی در مشاوره می‌پرسند این است که آیا ورم این پاها با درمان واریس برطرف می‌شود؟

در پاسخ لازم است اشاره شود درمان واریس به‌تنهایی نمی‌تواند تورم پاها را برطرف کند. چون تورم پاها در این بیماری عمدتاً ناشی از تجمع چربی است.