فشارخون بالا یا پرفشاری خون زمانی پیش می‌آید که فشارخون پمپ شده در شریان‌ها بیشتر از حد معمول باشد. این بیماری شایع است ولی ازآنجایی‌که در بسیاری از موارد بیمار از مشکل خود ابراز بی‌اطلاعی می‌کند به فشارخون بالا لقب قاتل خاموش داده شده است.
وقتی فشار بالا میرود قلب را وادار به کار سخت‌تر می‌کند. هر چقدر سن بالاتر میرود، احتمال ابتلا به فشارخون بالا نیز بالا میرود. با گذشت زمان، فشارخون بالا کنترل نشده اغلب منجر به مشکلات جدی سلامتی (بیماری قلبی، سکته مغزی، و بیماری کلیوی) می‌شود.
فشار خون چیست؟
فشار خون برای گردش خون در رگ‌ها ضروری است. گاهی به دلایلی مانند استرس و تغذیه نامناسب فشار خون از حد نرمال بالاتر میرود؛ و علایمی مانند سردرد و سرگیجه و تنگی نفس ایجاد می‌کند. ولی ازآنجایی‌که در بسیاری از موارد بیمار از مشکل خود ابراز بی اطلاعی می‌کند و علایمی ایجاد نمی‌شود تا اینکه عارضه سکته قلبی و مغزی ناگهانی بروز می‌کند به همین دلیل به آن قاتل خاموش گفته می‌شود.
عدد بالا و پایین فشار خون چیست؟
عدد بالا یا همان فشار خون سیستولی (عدد اول) در اندازه گیری فشار خون است که معادل فشاری است که در انقباض قلب هنگام ورود خون به سرخرگ‌ها وارد می‌شود؛ و عدد دوم یا عدد پایین در واقع فشارخون دیاستولی است و بیانگر فشار حداقلی است که هنگام استراحت قلب خون به دیواره شریان‌ها وارد می‌کند.
فشار خون بالا چند است؟
فشار خون کمتر یا مساوی با ۸۰/۱۲۰ در بالغین نرمال تلقی می‌شود. فشار سیستولی بالاتر از ١٢٠ ویا فشار دیاستولی بالاتر از ٨٠ فشارخون بالا شناخته می‌شود.
اندازه‌گیری فشارخون، سرنخی از نحوه عملکرد قلب در پمپ خون در شریان‌ها را به دست می‌دهد. فشارخون اندازه‌گیری شده، در تصمیم‌گیری پزشک برای درمان مؤثر است.
انواع فشارخون بالا
فشارخون کمتر از ١٢٠/٨٠ نرمال تلقی می‌شود. بالاتر بودن هرکدام از آنها یعنی فشار سیستولی بالاتر از ١٢٠ و فشار دیاستولی بالاتر از ٨٠ را به‌عنوان فشارخون بالا محسوب شده و تا سه مرحله طبقه‌بندی می‌شود.
۱- فشارخون بالا رفته و یا پیش از پرفشاری خون
فشار خون سیستولی بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ و دیاستولی کمتر یا برابر ۸۰ است. نیاز به تغییر در شیوه زندگی شامل بر رژیم غذایی، فعالیت بدنی، تغییر عادات نادرست و کاهش وزن وجود دارد.
۲- بیماری فشارخون بالا درجه یک
فشارخون سیستولی بین ۱۳۰-۱۳۹ و دیاستول ۸۰ تا ۸۹ میلیمتر جیوه گفته می‌شود
۳- بیماری فشارخون بالا درجه دو
فشارخون شدید که به فشارخون بالای ۱۴۰ سیستولی و فشار دیاستولی بالای ۹۰ اطلاق می‌شود.
سکته قلبی ممکن است در هر شرایط و در هر سنی اتفاق افتد. پس بهتر است قبل از هر چیزی علائم این شرایط خطرناک را بدانید تا زودتر متوجه شرایط خود شوید.
علائم فشارخون بالا چیست؟
در اغلب مبتلایان به فشارخون بالا هیچ علامتی وجود ندارد. در واقع افرادی که فشارخون بالا دارند علی‌رغم امکان آسیب ناشی از فشارخون بالا به قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها، مغز و گردش خون ممکن است متوجه آن نباشند و آن را احساس نکنند. شما می‌توانید سال‌ها پرفشاری خون داشته باشید و ندانید. ولی یکبار که معاینه شوید و پزشک به شما بگوید فشارتان بالا رفته متعجب بپرسید پس چرا من نفهمیدم؟!
این مسئله لزوم اندازه‌گیری فشارخون به‌صورت ادواری و در معاینات معمول را مشخص می‌کند. افراد مبتلا به فشارخون بالا ممکن است این علائم را تجربه کنند.
- سردرد
- تاری دید
- سرگیجه
- تنگی نفس
- خونریزی بیش از حد از بینی
چه افرادی در معرض فشارخون بالا هستند؟
علت ابتلا به فشارخون در بسیاری از افراد ناشناخته است. با افزایش سن احتمال بالارفتن فشارخون بیشتر می‌شود و به‌طوریکه تا ۴۵ سالگی آقایان بیشتر فشارخون بالا دارند اما با بالا رفتن سن فشارخون در خانم‌ها شایع‌تر می‌شود ودر سنین بالای ۶۵ سال این خانم‌ها هستند که بیشتر دچار این بیماری هستند.
عواملی که باعث فشارخون بالا می‌شوند:
- سن بالا
- چاقی و اضافه وزن و مصرف غذاهای پر نمک
- مصرف سیگار و الکل
- اضطراب
- کم تحرکی
- بیماریهای زمینه‌ای مثل بیماریهای تیروییدی و کلیوی یا غدد آدرنال
- ژنتیک
اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به پر فشاری خون باشد شانس گرفتن فشارخون بالا در دیگر اعضا بیشتر می‌شود. همین‌طور این مشکل در بین افراد مبتلا به دیابت هم بیشتر دیده می‌شود.
پایین آوردن فشار خون بالا فوری
اگر علائم خطر به همراه فشار خون بالا وجود داشته باشد بایستی بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و تقاضای کمک شود. علائم خطر موارد زیر هستند:
- درد قفسه سینه
- سردرد شدید
- تنگی نفس شدید
- تاری دید ناگهانی
- درد ناگهانی پشت
- احساس ضعف شدید
- اختلال هوشیاری و گیجی
نا زمانی که کمک برسد بیمار باید در محل با نور و صدای کم استراحت کند و داروی فشارخون تجویز شده قبلی را مصرف کند همچنین تنفس ریلاکسی انجام دهد.
*تنفس ریلکسی بصورت دم عمیق و بازدم طولانی. به این شکل: ۲ ثانیه در حالت دم عمیق بمانید سپس بازدم طولانی، چند ثانیه در حالت انتهای بازدم طولانی بمانید. این عمل را چند بار تکرار کنید.
یکی از راه‌های کاهش فشارخون درمان دارویی است. بیماری پرفشاری خون در بین مردم به نام فشارخون بالا شناخته می‌شود.
چه زمانی برای کنترل فشارخون به پزشک مراجعه کنیم؟
همان‌طور که ذکر شد کنترل فشارخون به خصوص در سنین بالا حائز اهمیت است. اگر زیر ۱۸ سال هستید هر دو سال یکبار فشار خون خود را چک کنید و اگر بالای ۴۰ سال سن دارید و یا در معرض ابتلا به فشارخون بالا هستید سالانه فشارخون خود را کنترل کنید.
درمان خانگی فشار خون بالا و سر درد
سردرد شديد و ناگهانی به همراه فشار خون بالا اورژانس پزشكی است و بايد به مركز درمانی ارجاع شود.
در موارد خفيف تا متوسط ممكن است بتوان با درمان‌های خانگی وضعيت را كنترل كرد.
- اولين قدم مصرف داروهای قبلی تجويز شده است.
- استراحت و ريلكس شدن با تمرينات تنفسی عميق و مديتيشن
- دوش آب گرم بمدت چند دقيقه
- کاهش مصرف نمک
- رژيم غذایی سالم
- مصرف مواد غذایی حاوی پتاسيم مانند موز خرما سيب زمینی أووكادو
- مصرف روغن‌های سالم مانند روغن زيتون
درمان خانگی فشار خون بالا و سرگیجه
فشارخون بالا اگر همراه سرگيجه ناگهانی و شدید باشد بهتر است به مرکز درمانی مراجعه شود.
در موارد خفیف تا متوسط بیماری با مصرف دقیق داروهای فشار خون تجویز شده و رعایت شرایط ذیل ممکن است بتوان مشکل را در منزل کنترل کرد.
- استراحت و محدود کردن فعالیتهای سنگین
- کنترل استرس با هر روش مناسب مانند مدیتیشن، عبادت، یوگا، موسیقی آرام بخش، ماساژ، تمرینات تنفسی
- کاهش مصرف نمک و مصرف بیشتر مواد غذایی غنی از پتاسیم مانند لوبیا سبز، موز، خرما.
- رژیم غذایی سالم حاوی سبزیجات میوه جات، غلات، ماهی، پروتئین‌های سالم، گیاهان طبیعی مانند زعفران، سیر، زرشک، گل مغربی، کاهو.
- دوش گرفتن با آب گرم به مدت ١٥ دقيقه اثر خوبی در ريلكس شدن و كاهش فشار خون دارد.
درد قفسه سينه سمت چپ چه دلیلی دارد؟
چگونه فشار خون را پایین بیاوریم؟
برای پایین آوردن فشار خون بالا نیاز به پیاده سازی فوری برخی اصلاحات در سبک زندگی شماست. برای اینکه فشارتان را پایین بیاورید لازم است:
به نمک نه بگویید
مقدار سدیم دریافتی روزانه را به سطح کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز برسانید. برای این کار لازم است به برچسب اطلاعات غذایی روی مواد غذایی بسته‌بندی شده دقت بیشتری داشته باشید. غذاهای فرآوری شده مانند کنسروها از جمله اقلام پر سدیم در بین مواد خوراکی هستند.
خوردن آجیل و مغزهای بو داده، انواع شور و ترشی‌ها، سوسیس و کالباس، دوغ، کنسرو سبزیجات و حبوبات یا کنسرو تن ماهی همگی مقدار سدیم زیادی را به بدن وارد می‌کنند.
کشک و پنیر پرنمک هم بهتر است از برنامه غذایی حذف و به جای آنها نوع بدون نمک جایگزین شود.
استرس نداشته باشید
استرس فشارخون را بالا می‌برد. اما هنوز مدارکی دال بر اثر استرس در بالا نگه داشتن فشار در دراز مدت وجود ندارد. برای کنترل استرس بهتر است عادات غلط مانند رژیم غذایی ناسالم، مصرف الکل و سیگار را ترک کنید. همه این عادات با فشارخون بالا و بیماریهای قلبی در ارتباط‌اند.
استرس یکی از موضوعاتی است که رد پای آن در بسیاری از بیماری‌ها و شرایط دیده می‌شود. در سال‌های اخیر، استرس در جوامع مختلف تشدید شده و جزئی از زندگی امروز به‌حساب می‌آید.
بیشتر ورزش کنید
سعی کنید در طول هفته روزانه حداقل ۲۰ دقیقه ورزش کنید تا علاوه بر حفظ وزن متناسب به کاهش استرس شما کمک کند. این فعالیت بدنی می‌تواند شامل باغبانی، راه‌رفتن سریع، دوچرخه‌سواری، و یا سایر ورزش‌های هوازی باشد. در ضمن حداقل ۲ روز در هفته تمرین‌های مربوط به تقویت عضلات را انجام دهند و در این ورزش‌ها همه عضلات بدن را درگیر کنند
وزنتان را کم کنید
چند کیلو اضافه‌وزن به قلب شما فشار می‌آورد و شانس فشارخون بالا را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، رژیم‌های غذایی کاهش فشارخون روی کاهش انرژی دریافتی تمرکز ویژه‌ای دارند. شما می‌توانید مصرف غذاهای چرب و قند اضافی را با افزودن میوه، سبزی، مواد پروتئینی کم‌چرب، و فیبر در رژیم غذایی خود کاهش دهید. حتی کاهش وزن ۵ کیلویی هم می‌تواند اثرات چشمگیری داشته باشد.
سیگار و الکل را ترک کنید
الکل زیاده از حد می‌تواند باعث بالارفتن فشارخون شود. برای همین لازم است نوشیدنی الکلی را کم کنید.
کنترل منظم فشار خون خود را فراموش نکنید
از پزشک خود بخواهید تا بعد از هر بار اندازه گیری فشار خون مقدار آن را با شما در میان بگذارد و طبق برنامه مدنظر پزشک فشارتان را اندازه گیری کنید.
در اغلب موارد واریس یک مشکل ارثی است. همه مبتلایان به فشارخون، واریس نمی‌گیرند ولی واریس به‌عنوان یک علامت در بیماران فشارخونی شناخته می‌شود.
شرایط اورژانسی در فشارخون بالا
اگر فشار سیستولیک شما بیش از ۱۸۰ یا فشار دیاستولی شما بیش از ۱۲۰ باشد، شما در معرض بحران فشارخون بالا هستید.
فشارخون بحرانی می‌تواند منجر به سکته مغزی، حمله قلبی و یا آسیب به کلیه شود.
به شما توصیه می‌کنیم چند دقیقه استراحت کنید و فشارخون خود را مجدد اندازه بگیرید. اگر هنوز هم زیاد است، به اورژانس ۱۱۵ تلفن کنید.
علائمی شامل سردرد شدید، اضطراب و خونریزی بینی در فشار محدوده خطر دیده می‌شود. ممکن است احساس تنگی نفس داشته باشید یا از حال بروید.
درمان فشارخون بالا چیست؟
درصورتی‌که فشار خون شما در محدوده نرمال نباشد پزشک برای شما دارو تجویز خواهد کرد. برای کاهش فشارخون و پیشگیری از عوارض ناخواسته فشارخون بالا مهم است که داروهای خود را به‌موقع و طبق نظر پزشک مصرف کنید و مدام فشارخون خود را کنترل کنید. اگر فشارخون بالا تحت کنترل باشد، احتمال سکته مغزی، بیماری قلبی و نارسایی کلیه کاهش می‌یابد.
تپش قلب همراه با تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه یا غش‌وضعف و بی‌حالی شرایط اورژانس است و باید سریع به مراکز درمانی مراجعه کنید.
برای پایین آوردن فشار خون بالا چه بخوریم؟
رژیم غذایی DASH برای مبتلایان به پرفشاری خون طراحی شده است.
در رژیم غذایی مناسب فشارخون از بیمار خواسته می‌شود؛ تا می‌توانند سبزی، میوه و غلات سبوس‌دار، لبنیات کم‌چرب، مرغ و ماهی، آجیل شیرین و تخمه‌ها را مصرف کنند.
درعین‌حال گوشت قرمز، انواع کره حیوانی و مارگارین یا کره گیاهی و شیرینی‌جات را کنار بگذارند. در ضمن مقدار مصرف سدیم را با حذف غذاهای فراوری شده، سس‌های آماده و نمکدان از سر سفره به حداقل برسانند.
طب سنتی روشی برای کنترل فشارخون بالا
مراقبه می‌تواند با قراردادن بدن در حالت استراحت عمیق، فشارخون را کاهش دهد. یوگا، تای چی، و تنفس عمیق همگی خوب هستند. این تکنیک‌های آرامش‌بخش را با اصلاح در شیوه زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش ترکیب کنید.
لازم است متذکر شویم برخی گیاهان دارویی ممکن است با سایر داروهایی که شما مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشند. برخی از گیاهان در واقع فشارخون را افزایش می‌دهند. در صورت مصرف مکمل‌های گیاهی یا مکمل‌های غذایی به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر شما از طرفداران طب سنتی و روش‌های درمان خانگی انواع بیماری‌ها هستید و از مشکلات واریسی رنج میبرید مطالعه این مطلب برای شما مفید است.
فشارخون بالا در بارداری
پرفشاری خون در دوران حاملگی می‌تواند مادرانی را گرفتار کند که هرگز فشارخون بالا نداشتند. این وضعیت در نیمه دوم بارداری اتفاق می‌افتد. اگر به حال خود رها شود، ممکن است پره اکلامپسی شود.
پره اکلامپسی جریان خون و اکسیژن به جنین شما را محدود می‌کند و می‌تواند به کلیه‌ها و مغز شما آسیب برساند. پس از زایمان، فشارخون شما باید به سطح طبیعی خود بازگردد.
فشارخون بالا در کودکان
این بیماری در بین بزرگسالان شایع است اما کودکان هم ممکن است به آن مبتلا شوند. مقادیر نرمال در کودکان بسته به سن و دختر یا پسر بودن و قد دارد. اما این مسئله بیشتر در کودکان با وزن اضافه یا با سابقه خانوادگی بیماری دیده می‌شود.
جدول فشار خون نرمال در سنین مختلف
برخی داروها فشارخون را بالا می‌برند
- داروهای سرماخوردگی و آنفولانزا حاوی دکونژستانت می‌توانند باعث بالارفتن فشارخون شوند. از دیگر داروها می‌توان به داروهای ضد درد NSAIDS ، استروئیدها و قرص ضدبارداری و بعضی از داروهای ضدافسردگی اشاره کرد. اگر فشارخون بالا دارید خودسرانه دارو از داروخانه نخرید. حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا فشارتان بالا نرود.
یکی از عوارضی که در بیماران مبتلا به فشار خون بالا دیده می‌شود تورم پا است اما لازم است بدانید: فشارخون به خودی خود باعث ورم نمی‌شود ولی در موارد مزمن که فشارخون باعث صدمه به کلیه یا قلب می‌شود ممکن است به‌خاطر اختلال عملکرد کلیه یا قلب ورم پا ایجاد شود
ممکن است دکتر شما فشارخونتان را بالا ببرد!
بعضی بیماران فقط در مطب دکتر فشارخونشان بالا است. این مسئله ریشه در اضطراب دارد و به‌عنوان فشارخون ناشی از روپوش سفید خوانده می‌شود مثل کودکانی که با دیدن دکتری که روپوش سفید به تن دارد به یاد آمپول زدن و واکسن می‌افتند!
برای بالابردن دقت اندازه‌گیری فشارخون بهتر است فشارخون در خانه چک شود و به‌صورت مرتب در یک جدول یادداشت شود. این یادداشت‌ها در زمان ملاقات پزشک برای قضاوت بهتر در خصوص شرایط بیمار در اختیار پزشک قرار داده شود. خوب است دستگاه فشار سنجتان را به مطب ببرید و آنجا در حضور پزشکتان فشار خود را اندازه بگیرید تا اگر ایرادی در تکنیک اندازه‌گیری دارید همان جا پزشک به شما آموزش دهد.
خوشبختانه اخیراً نقش تغذیه در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها موردتوجه عموم قرار گرفته و افراد بیشتری به دنبال اصلاح عادات تغذیه‌ای خود برای ارتقای سلامتی‌شان هستند. از جمله افراد مبتلا به واریس