لخته خون در رگهای عمقی (بیماری DVT چیست)

DVT شایعترین علت مرگ و میر در افراد بستری در بیمارستانهاست. بیمارانی که برای درمان یا جراحی دربیمارستان بستری می شوند بسته به شرایطشان ممکن است دچار این عارضه شوند  و پس از ترخیص از بیمارستان با مشکلاتی  مواجه باشند که ارتباطی به بیماری اصلیِ عامل بستری شدن آنها ندارد و ناشی از ترومبوز ورید عمقی ( DVT) است. البته باید بگوییم این مشکل فقط در بیمارستان ایجاد نمیشود وعلل  مختلفی می تواند باعث بروز آن باشد. خوشبختانه اگر با اصول پیشگیری از این عارضه آشنا باشیم و آنها را برای افراد در معرض خطر بکار بگیریم به میزان قابل ملاحظه ای خطر بروز DVT  را کم می کنیم.

dvt چیست؟

وقتی لخته خون در رگهای اصلی بدن به خصوص در پا  تشکیل می شود به این  حالت ترومبوز ورید عمقی یا به اختصارDVT گفته می شود. به دنبال شکل گیری لخته در ورید ساق پا ممکن است در وریدهای ران و لگن هم لخته تشکیل شود و در نهایت باعث انسداد در مسیر جریان خون گردد. لخته یا ترومبوز خون در ورید های عمقی ساق موجب تورم و درد ساق پا می شود که در لمس متوجه گرم بودن عضلات پشت ساق می شویم. لخته می تواند در وریدهای دست، شکم و یا هر جای دیگر بدن هم ایجاد شود.

علایمDVT

به نطر می‌رسد اطلاع از علائم DVT می تواند کمکی برای نجات یک زندگی باشد. وجود نشانه ها بایستی جدی قلمداد شود و هر چه زودتر برای معالجه اقدام صورت گیرد. در ویدیو زیر علایم بیماری dvt را بیان می‌کنیم:

• تورم معمولا در یک پا و به ندرت در هر دوپا ایجاد می شود.
• قرمزی یا تغییر رنگ پوست پا هم می تواند نشا نه تشکیل لخته در عروق عمقی پا باشد.
• بیماران معمول درد ناحیه ساق پا را به صورت گرفتگی عضله ساق پا توصیف میکنند.
• تب خفیف، بی حالی ، خستگی در زمان تشکیل لخته از علائم عمومی بیماری است.

در بعضی افراد ممکن است هیچ کدام از این علائم به صورت مشخص وجود نداشته باشد،  در این حالت تستهای بالینی و آزمایشگاهی برای تشخیص  قطعی بکار می رود.

علل بروز DVT

دلایل مختلفی باعث ایجاد لخته در پا می شوند. این اختلال در برخی خانواده ها زمینه ارثی دارد. بعلاوه در شرایط خاص مثل بستری شدن طولانی مدت و بی تحرکی ، سابقه قبلی ابتلا به DVT، ابتلا به برخی انواع سرطان و نیز داشتن رگهای واریس احتمال بروز لخته خون بیشتر می شود.

در حال حاضر بیماری کرونا هم عاملی موثر در ابتلا به DVT  است.

بعد از عمل‌های جراحی بخصوص عمل تعویض مفصل زانو و لگن خطر DVT  را افزایش می دهد. در افرادی که وزن بالایی دارند ، خانمهای باردار ، افراد مسن و مبتلایان به بیماری قلبی و خانمهایی که از قرص پیشگیری از بارداری استفاده می کنند همیشه نگرانی از بروز لخته در عروق عمقی وجود دارد.

 تشخیص DVT

تشخیص لخته با روشهای تشخیصی و آزمایش خون انجام می شود .

وقتی پزشک مشکوک به لخته است معمولا از سونوگرافی کالر داپلر وریدی برای بررسی وجود DVT استفاده می کند. در ضمن ونوگرافی هم روشی دیگر برای تعیین وجود یا نبود لخته است در ونوگرافی ماده حاجب تزریق می شود.

از تست های آزمایشگاهی متداول در تشخیص لخته تست D-dimer  است.

خطرات بیماری dvt

آمبولی ریوی

وقتی فردی دچار DVT  می شود بزرگترین نگرانی،کنده شدن لخته و حرکت لخته به سمت ریه هست که به نام آمبولی ریوی یا سکته ریوی معرفی می شود. لذا تشخیص و درمان بموقع در DVT اهمیت حیاتی دارد . از بیمار و همراهان خواسته می شود در صورت بروز هر گونه تغییر در حال عمومی بیمار ، پزشک را مطلع کنند. علائمی که هشداری برای بروز آمبولی است عبارتند از:

1- تنگی نفس که ممکن است ناگهانی و یا تدریجی عارض شود.
2-درد قفسه سینه
3- ضعف و تعریق شدید
4- خلط خونی

اگر این علائم در بیمار مبتلا به DVT مشاهده شد بایستی زودتر به مرکز درمانی مراجعه کند .

عوارض دراز مدت لخته یا سندرم پس از لخته PTS

شاید در مورد این عوارض کمتر شنیده باشید . تقریبا عموم مردم خطر سکته ریوی یا آمبولی ریه را شنیده اند اما کمتر به عوارض لخته که ممکن است تا پایان عمر، زندگی فرد مبتلا را به درجاتی متاثر کند خبر دارند. بعد از دوره ی اول درمان ممکن است پزشک در معاینه به شما بگوید دیگر لخته ای وجود ندارد اما شما همچنان علائمی از بیماری مثل درد یا تورم ر اداشته باشید . مثلا پایی که با شروع کار روزانه متورم می شود و مچ پایی که همیشه ورم دارد و پا در کفش راحت نیست. . تغییر رنگ پوست ، تیرگی یا کبودی ناحیه ساق و قوزک پا که حتی ممکن است با گذشت زمان و عدم توجه کافی و مناسب به زخم در ناحیه قوزک ( زخم وریدی ) تبدیل شود. این مجموعه علائم همان عوارض دراز مدت لخته هستند که به نام سندرم پس از لخته یا PTS هم شناخته می شوند.

عوارض جانبی داروهای ضد انعقاد

در بعضی از بیماران مصرف داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین باعث بروز خونریزی دستگاه گوارش می شود.

پیشگیری از DVT

برای افرادی که یک یا چند علت بروز لخته در آنها وجود دارد نگرانی از بروز DVT تا وقتی شرایط آنها تغییر نکند وجود دارد. مشورت با پزشک در خصوص اقدامات پیشگیرانی یا پروفیلاکسی می تواند ریسک بیماری را کم کند .

برخی اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:

• مصرف مایعات کافی
• فعالیت بدنی متناسب با سن و شرایط عمومی
• استفاده از داروهای ضد انعقاد در صورت تجویز پزشک
• استفاده از جوراب واریس و جوراب های بیمارستانی با صلاحدید پزشک

درمان DVT

درمان دارویی DVT

داروهای ضد انعقاد اساس درمان در بیماری DVT را تشکیل می دهد. داروهای تزریقی شامل هپارین و انوکساپارین و داروی خوراکی وارفارین است.
در بیماری    DVT حداقل  برای مدت 3 تا 6 ماه دارو تجویز می شود و پس از انجام سونوگرافی در مواردی ممکن است نیاز به مصرف دارو برای مدت زمان طولانی تر باشد .
مهمترین عارضه جانبی این داروها خونریزی است که بیمار به محض مشاهده علایمی مانند کبودی پوست، خونریزی غیر عادی و مشابه آن بایستی هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کند.

داروهای ضد انعقاد بایستی بموقع و مرتب مصرف شوند و نباید خودسرانه قطع شوند یا دارو را تغییر داد. هر گونه تغییر در برنامه دارویی نیاز به مشورت با دکتر دارد

آنژیو پلاستی استنت و تزریق داروهای ضد لخته بعد از DVT  شدید

در صورتی که DVT  شدید و وسیع باشد پزشک مممکن است برای تسریع در روند بهبودی، داروهای ضد لخته را بصورت تزریقی و از طریق کاتتر های مخصوص وارد لخته کند به این نوع درمان CDT گفته می شود.عمل CDT بهتر است بلافاصله پس از شروع لخته انجام شود ولی ممکن است تا 21 روز پس از آن هم سودمند باشد.

استنت گذاری برای باز کردن مسیر رگ لخته شده اگر توسط پزشک ضروری تشخیص داده شود به بهبود بیشتر بیمار کمک می کند. عمل استنتگذاری وریدی ممکن است بلافاصله پس از تزریقات اولیه انجام شود ولی اگر در این مرحله انجام نشود بهترین زمان تا 6 ماه پس از شروع لخته است.

خود مراقبتی بیماران مبتلا به DVT

برای اینکه DVT کنترل شود و احتمال بروز عوارض این بیماری را به حداقل برسانیم بیشترین فردی که می تواند به بیمار کمک می کند خود اوست. برخی از مواردی که توصیه می شود بیمار انجام دهد عبارتند از :

• داشتن فعالیت بدنی در حدی که که مقدور است
• پوشیدن جوراب و اریس طبق نظر دکتر و به صورت مرتب حداقل برای مدت 2 سال
• نوشیدن مایعات کافی
• ترک سیگار و قلیان
• اطلاع از علائم آمبولی ریه و اقدام بموقع برای مراجعه به اورژانس

سوالاتی که برای بیماران مبتلا به DVT  مطرح می شود:

– از چه زمانی پس از DVT می توانم فعالیت بدنی داشته باشم؟

در ابتدا قبل از هر توضیحی لازم است اشاره کنیم دستورات اولیه به بیمار در بیمارستان توسط پزشک معالج حتما داده شده وبایستی طبق نظر پزشک حاضر بر بالین بیمار عمل کنید.

از نظر پزشکی هر فرد می تواند بعد از لخته فعالیت معمول خود را داشته باشد البته در روزهای اول معمولا یماران درد دارند و همین موضوع امکان فعالیت را سلب می کند.

مصرف داروی مسکن می تواند با کاهش درد امکان فعالیت معمول روزانه  را فراهم کند این سطح از فعالیت نه تنها باعث آمبولی  نمی شود بلکه از گسترش و انتشار لخته جلوگیری می کند.

طبق توصیه ACCP که مورد قبول همه پزشکان است فعالیت نرمال بیمار بعد از لخته توصیه می شود اما ورزش سنگین تا 3 ماه پس از لخته ممنوع است.

– آیا جوراب واریس بعد از DVT  را توصیه می کنید؟

در روزهای اول پس از DVT معمولا درد در حدی شدید است که بیمار قادر به پوشیدن جوراب نیست . پس از یکی دوهفته از شروع DVT، در صورت تورم در پا پوشیدن جوراب شذت علائم را کم می کند.

– رگهای واریسی بعد از DVT  را درمان می کنید؟

در بسیاری از بیماران بعداز چند ماه تا چند سال از زمان بروز لخته ، رگهای واریسی در پا دیده می شود. به این بیماران توصیه می شود جوراب واریس بپوشند . در خصوص تصمیم گیری باری درمان این رگهای واریسی حتما بایستی معاینه دقیق و کاملی انجام ود چون در برخی موارد همین رگها راه اصلی برگشت خون به سمت قلب هستند و برداشتن این رگها می تواند مشکلات بیشتری را برای بیمار ایجاد کند.البته در مواردی هم پس از تشخیص پزشک و نه به خواست و اصرار بیمار ممکن است اقدام برای درمان واریس های سطحی انجام شود.

کرونا و لخته شدن خون

از شروع بیماری کرونا حدود یکسال می گذرد و از همان اوایل اپیدمی ، این فرض مطرح شد که کرونا می تواند باعث لخته خون شود.

از عوارض مهم کووید 19 افزایش انعقاد پذیری خون است یعنی احتمال ایجاد لخته در بیماران مبتلا به کرونا بیشتر می شود. به همین خاطر در موارد خفیف بیماری توصیه به مصرف بیشتر مایعات و تحرک مناسب در حد پیاده روی روزانه است و در همین حد هم برای پیشگیری کفایت می کند . در موارد شدید تر بیماری کووید 19 و یا وجود بیماریهای زمینه ای دیگر در فرد مبتلا ، پزشک معالج ممکن است از داروهای ضد لخته مثل آمپول زیر جلدی کلگزان استفاده کند. لازم است تجویز پزشک به طور دقیق عمل شود و گاهی ممکن است به تشخیص پزشک این تجویز هفته ها ادامه یابد.