تپش قلب پدیده طبیعی بدن است که نشانگر انقباض و انبساط دوره‌ای عضله قلب برای پمپ کردن خون به سراسر بدن می‌باشد. این عملکرد برای رساندن اکسیژن و مواد غذایی به اعضاء و برگشت مواد زائد ضروری است. تنظیم صحیح تپش قلب توسط سیستم عصبی و هورمونی بدن انجام میشود و تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ورزش، استرس، مصرف داروها و بیماری‌ها قرار می‌گیرد.
در این مقاله سعی شده است تا درک بهتری از عملکرد قلب و تاثیرات آن روی سلامت بدن داده شود و در نتیجه مراقبت بهتری از قلب، برای خوانندگان فراهم شود.
علائم تپش قلب چیست
هنگام تپش قلب احساس می کنید که قلبتان خیلی تند می زند یا احساس ضربه یا لگد یا لرزش سریع دارید یا اینکه احساس می‌کنید قلبتان نمی‌زند یا یکی در میان میزند یا احساس اینکه قلبتان دارد کنده می شود و پرواز می کند و یا یک دفعه می ریزد پیدا می‌کنید.
شما ممکن است تپش را در سینه، گلو یا گردنتان احساس کنید و ممکن است در زمان استراحت یا فعالیت باشد.
علت تپش قلب
مهم‌ترین علت تپش قلب در حال استراحت، اضطراب و استرس می‌باشد. استرس می‌تواند به‌صورت مستقیم با تحریک سیستم عصبی بدن باعث تپش بیشتر قلب شود و هم بطور غیر مستقیم در موقعیت اضطرابی، سیگار (نیکوتین) یا مواد محرک دیگر مانند قهوه و چای تپش قلب را افزایش می‌دهد.
عوامل دیگری مانند:
- کم خوابی
- خستگی
- پرخوری
- فعالیت ورزشی بیش از حد
از علل دیگر تپش قلب در حال استراحت بشمار می‌آیند.
علت مهم دیگر تپش قلب ممکن است بیماری‌ها باشند که در زیر به آن اشاره میشود.
دلیل تپش قلب صبحگاهی
ضربان قلب بالا صبح‌ها پس از بیدار دلایل زیادی دارد. استرس، کمبود خواب، آپنه خواب، کم آبی بدن، کم خونی و تغییرات در سطح قند خون و … برخی از دلایلی است که صبح‌ها باعث تپش سریع قلب می‌شوند.
کدام بیماری‌ها باعث تپش قلب می‌شوند؟
اکثر بیماری‌های قلبی و یا غیر قلبی می‌توانند باعث تپش قلب شوند. یکی از شایع‌ترین آنها کم خونی است.
پرکاری تیروئید از علل مهم تپش قلب طولانی است که معمولا فرد دچار کاهش وزن هم میشود و با درمان بیماری اولیه تپش قلب هم کنترل می‌گردد.
بیماری‌های قلبی که همراه با تنگی رگهای قلبی باشد و یا اختلال در سیستم عصبی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی هم می‌توانند علت اولیه ایجاد تپش قلب باشند.
تشخیص اینکه عامل تپش قلب یک بیماری است و یا فقط اضطراب و استرس مطرح است توسط پزشک داده میشود.
در مورد اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم در زیر توضیح بیشتری داده شده است.
آیا تپش قلب خطرناک است؟
تپش قلب پاسخ طبیعی قلب شما به شرایط خاص مثل استرس و فعالیت فیزیکی است و خطرناک نیست، اما اگر برای مدت طولانی و به شکل نامنظم ضربان قلب شما بالاتر از میزان نرمال باشد، به گردش خون در ماهیچه قلب آسیب میزند. پس اگر تپش قلب و علائم همراه آن را دارید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
آیا کمبود ویتامین باعث تپش قلب میشود؟
کمبود بعضی از ويتامين‌ها و مواد می‌تواند به علت تغییراتی در عملکرد قلب باعث تپش قلب یا ریتم نامنظم آن شود.
اين ويتامين‌ها عبارتند از:
- ويتامين B1
- ويتامين B12
- ويتامين D
- منيزيم و پتاسيم
از عوارض مهم کمبود شدید این ویتامین‌ها و مواد می‌توان به احساس تپش قلب، ریتم نامنظم و اختلال در قدرت عضلانی قلب اشاره کرد.
نکته مهم این است که هرگز خودتان تشخیص کمبود ویتامین‌ها و مواد ندهید. اگر با تپش قلب یا مشکلات دیگر مرتبط با قلب مواجه هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
ضربان قلب نرمال چند است؟
ضربان قلب نرمال به سن و شرایط بالینی شما بستگی دارد و با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت:
- ضربان قلب نرمال پس از ده سالگی بین ۶۰ تا ۱۰۰ bpm است.
- در ورزشکاران حرفه‌ای این بازه به ۴۰ bpm کاهش پیدا می‌کند.
درمان تپش قلب
تپش قلب به‌ندرت به درمان نیاز دارد مگر زمانی که در زمینه آریتمی قلبی ایجاد شده باشد. پزشک اگر علت تپش قلب شما را پیدا کرد آن علت را درمان می‌کند در غیر این صورت راه‌هایی را به شما توصیه می‌کند که از عوامل مستعدکننده‌ای که باعث تپش قلب میشود دوری کنید.
تصحیح سبک زندگی
مناسبترین راه درمان تپش قلب ، اجتناب از عوامل مستعد کننده ای است که باعث ایجاد تپش می شوند .
کاهش استرس
تکنیکهای ریلکس شدن مانند یوگا ، مدیتیشن یا نفس عمیق را تمرین کنید.
اجتناب از محرک ها
کافئین، مصرف سیگار و نیکوتین، الکل و بعضی از داروهای سرماخوردگی مثل سدوافدرین و نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند ضربان قلب شما را سریع یا نامنظم کند.
اجتناب از مصرف داروهای غیر قانونی
کوکائین و آمفتامین می توانند باعث تپش قلب شوند.
اجتناب از مکمل‌های غذائی و گیاهی
اگر تغییرات سبک زندگی در برطرف کردن تپش قلب کمکی نکرد ، در بعضی از موارد پزشک داروهای بتا بلاکر یا کلسیم بلاکر تجویز می کند.
داروی تپش قلب
در صورت صلاحدید پزشک یک یا چند دارو برای کنترل تپش قلب تجویز میشود. از جمله داروهایی که برای درمان تپش قلب بالا تجویز می‌شوند موارد زیر هستند.
- دیگوکسین
- مهارکننده های کانال کلسیم
- ضد بتا ادرنرژیک
فاکتورهای خطر
شما ممکن است در ریسک تپش باشید اگر:
- خیلی استرس دارید
- اختلال اضطرابی یا حملات پانیک دارید.
- حامله هستید.
- مواد محرک‌زا مصرف می‌کنید مانند کافئین، نیکوتین، الکل، کوکائین و آمفتامین.
- داروهای سرماخوردگی و آسم یا قرص‌های لاغری و یا مکمل‌های غذائی مصرف می‌کنید.
- پرکاری تیروئید دارید.
- مشکلات قلبی دارید مانند آریتمی، اختلالات مادرزادی قلب، اختلالات دریچه‌ای قلب، سکته قلبی و یا سابقه جراحی قلبی.
عوارض تپش قلب
تپش قلب معمولاً عوارض کمی دارد مگر اینکه علت قلبی داشته باشد. عوارض تپش که علل قلبی دارند شامل موارد زیر است:
غش‌وضعف و بی‌حالی
اگر ضربان قلب شما سریع میزند فشار خونتان می‌تواند بیفتد و باعث افتادن شما بر زمین شود. در این عارضه اگر شما مشکل قلبی مانند بیماری مادرزادی قلب یا بیماری دریچه‌ای قلب دارید بیشتر دیده میشود.
ایست قلبی
به‌ندرت تپش به‌وسیله آریتمی خطرناک و تهدیدکننده حیات ایجاد میشود و باعث ایست قلبی میشود.
سکته مغزی
اگر تپش قلب در زمینه ریتم فیبریلاسیون دهلیزی باشد، حفرات بالای قلب (دهلیزها) دچار لرزش می‌شوند و خون در این حفرات تجمع پیدا می‌کند و باعث تشکیل لخته میشود و اگر این لخته کنده شود می‌تواند باعث انسداد شریان مغزی و سکته مغزی شود.
نارسائی قلبی
اگر قلب شما مدت طولانی خون را به طور غیر مؤثر پمپاژ کند نارسائی قلب می‌تواند رخ دهد. گاهی کنترل کردن تعداد ضربان آریتمی می‌تواند باعث بهبود عملکرد قلب شود.
تشخیص تپش قلب
پزشک از شما شرح‌حال می‌گیرد و با گوشی پزشکی قلب شما را معاینه می‌کند و دنبال مواردی که در شما باعث تپش قلب شده می‌گردد مثلاً بزرگی غده تیروئید.
گاهی وقت‌ها یک آزمایش خون می‌تواند به پزشک در شناسائی علت تپش قلب کمک کند.
اگر پزشک احتمال دهد که تپش قلب شما در زمینه آریتمی ایجاد شده است تست‌های زیر را ممکن است برای شما درخواست کند.
نوار قلب
در این تست غیرتهاجمی، تکنسین لیدها را روی سینه، دست‌ها و پاهای شما می‌گذارد تا سیگنال‌های الکتریکی قلب شما را ثبت کند.
هولتر مانیتورینگ
وسیله قابل حملی است که نوار قلب مداوم در فعالیت روزمره شما را معمولاً برای 24 تا 72 ساعت ثبت می‌کند. هولتر مانیتورینگ زمانی استفاده میشود که تپش قلب شما در نوار قلب نشان داده نشود.
اکوکاردیوگرافی
این تست غیرتهاجمی به کمک امواج صوتی از قلب شما فیلم می‌گیرد و جریان خون و اختلالات ساختاری قلب را نشان می‌دهد.
اگر لازم باشد پزشک در این مرحله شما را به الکترو فیزیولوژیست (فوق‌تخصص آریتمی) ارجاع می‌دهد.
مطالعه الکتروفیزیولوژی
برای انجام این مطالعه، الکترو فیزیولوژیست کاتترهایی را از طریق وریدها و گاهی شریان کشاله ران در داخل قلب قرار می‌دهد و تحریکاتی را از طریق کاتترها به حفرات قلب می‌فرستد و با استفاده از سیگنال‌های دریافتی، فعالیت الکتریکی قلب را بررسی می‌کند و امواج نامنظم قلب را کشف می‌کند و بدین صورت نوع و محل آریتمی را مشخص می‌کند.
ویزیت پزشک
اگر تپش قلب همراه با تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه یا غش‌وضعف و بی‌حالی شدید است باید سریع به اورژانس مراجعه کنید.
اگر تپش قلب کوتاه است و علائم نگران‌کننده ندارید وقت ویزیت از پزشک بگیرید.
پزشک می‌تواند به شما کمک کند و تشخیص دهد که آیا تپش شما بی‌ضرر است یا در زمینه آریتمی یا مشکلات قلبی جدی‌تر به وجود آمده است.
در قرار ملاقات با پزشک یک سری اطلاعات باید در اختیار پزشک بگذارید. در مورد اینکه
- فشارخون بالا
- دیابت
- سابقه بیماری قلبی
- آریتمی
- سابقه سکته مغزی
- یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید یا خیر.
هم چنین در مورد استرس‌های بزرگ یا تغییر اخیر در زندگی‌تان به پزشک بگوئید. پزشک را در جریان مصرف داروها، ویتامین‌ها، الکل، سیگار و مواد مخدر قرار دهید.
یک سری سؤالات نیز پزشک در مورد تپش قلب شما می‌پرسد:
- آیا تپش قلب شما دائمی یا گهگاهی است؟ هرچند وقت یک‌بار سراغ شما می‌آید؟
- آیا تپش شما به طور ناگهانی شروع یا متوقف میشود؟
- آیا تپش شما الگوی خاصی دارد مثلاً در زمان خاصی یا با فعالیت خاصی رخ می‌دهد؟
- چه چیزی علائم تپش شما را بهتر یا بدتر می‌کند؟
- آیا علائم دیگر مانند تنگی نفس، درد سینه، ضعف و بی‌حالی یا سرگیجه همراه تپش قلب دارید؟
- آیا قبلاً اختلالات ریتم قلبی یا آریتمی مانند فیبریلاسیون دهلیزی داشته‌اید؟
هنگام ویزیت، شما می‌توانید این سؤالات را از پزشک بپرسید:
- علت تپش قلب من چیست؟
- چه آزمایشاتی برای تشخیص علت تپش قلب نیاز دارم؟
- آیا نیاز به پیگیری دارم؟
- چه درمانی نیاز دارم؟
- آیا بیماری دیگری دارم؟ و چگونه می‌توانم به بهترین نحوی هر دو را مدیریت کنم؟
- آیا باید جهت ادامه درمان به فوق‌تخصص آریتمی مراجعه کنم؟
