دلایل درد و گرفتگی ساق پا هنگام خواب و راه درمان

شما برای راه رفتن و انجام کارهای روزانه و تقریباً هر فعالیتی به پاهای خود نیاز دارید و همان‌طور که شاید قبلاً شنیده باشید پای شما قلب دوم شماست.

درد و گرفتگی پا می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود گاهی به دلیل فعالیت بیش از حد و آسیب‌های جزئی ایجاد می‌شود که جای نگرانی نیست؛ ولی گاهی می‌تواند علت جدی‌تری داشته باشد.

درصورتی‌که بیماری زمینه‌ای خاصی دارید و یا آسیب جدی به پای شما وارد شده است حتماً به پزشک خود مراجعه کنید تا با تشخیص به‌موقع درمان لازم برای شما تجویز شود.

علت درد ساق پا هنگام خواب چیست؟

چند عامل زیر – همراه با فیزیولوژی فردی شما – می‌تواند دلیل این باشد که چرا نیمه شب از درد پا بیدار می‌شوید. به موارد زیر دقت کنید.

عدم کشش بعضی عضلات خاص

برخی محققان نظریه پردازی کرده‌اند که سبک زندگی مدرن ما در بوجود آمدن این درد، سهیم است. در حالی که اجداد باستانی ما زمان زیادی را به حالت چمباتمه زدن می‌گذرانند – وضعیتی که باعث کشش تاندون‌ها و عضلات پا می‌شود – زندگی عصر حاضر ما نیاز به آن را برطرف کرده است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سبک زندگی بی‌تحرک ما که زمان زیادی را در حالت نشسته صرف می‌کنیم، باعث کاهش طول و تحرک عضله و تاندون می‌شود و ممکن است منجر به گرفتگی و درد شود.

خوابیدن در وضعیت نامناسب

کارشناسان مشاهده کرده‌اند علت درد ساق پا هنگام خواب می‌تواند در اثر خوابیدن در حالت نامناسب، که پا اغلب در وضعیت «خم شدن کف پا» قرار دارد – به این معنی که انگشتان پا از شما دور شده و عضلات ساق پا در حالت کوتاه‌تری قرار می‌گیرند، باشد. هنگامی که پا برای مدت طولانی در این حالت قرار می‌گیرد، حتی حرکات کوچک پا نیز می‌تواند باعث گرفتگی شود. خوابیدن به پهلو، در حالی که پاها روی تخت است یا در موقعیت دیگری قرار دارد که انگشتان شما را خنثی نگه می‌دارد – نه اینکه از شما دور شود – ممکن است موقعیت بهتری برای این عضلات باشد.

 تغییر فصل

تحقیقات نشان داده که گرفتگی شب هنگام پا بیشتر در فصل زمستان دیده می‌شود. گرچه برای همه افراد صدق نمی‌کند، اما تکرار این گرفتگی‌ها در اواسط ماه ژانویه به اوج می‌رسد. این گرفتگی‌های عضلانی ناشی از مسائل عصبی است – نه اختلالات عضلانی. آزمایشات الکترومیوگرام نشان داده است که اعصابی که از ستون فقرات به پایین ساق پا می‌روند باعث ایجاد این گرفتگی‌ها می‌شوند.

پس علت درد ساق پا هنگام خواب در تابستان چیست؟ رشد و ترمیم اعصاب ممکن است در تابستان بیشتر فعال شود زیرا میزان ویتامین D بدن بیشتر است. بدن شما از قرار گرفتن در معرض آفتاب ویتامین D تولید می‌کند. در تابستان، هنگامی که سطح ویتامین D شما در حال اوج گرفتن است، بدن شما ممکن است ترمیم عصبی را سرعت دهد، که این می‌تواند باعث ایجاد گرفتگی پا شود.

کمبود آب بدن

برخی شواهد نشان می‌دهد که کمبود آب بدن باعث درد ساق پا می‌شود. یک الگوی فصلی مشخص در تعداد گرفتگی عضلات بدن وجود دارد، که با تعداد بیشتر در تابستان و تعداد کمتر در زمستان مشخص می‌شود.

تمرینات سخت ورزشی

ورزش سخت با گرفتگی عضلات ارتباط دارد. اضافه بار وارد شده بر عضله و استخوان پا و خستگی ناشی از آن، می‌تواند علت درد ساق پا هنگام خواب باشد. محققان می‌گویند این مشکل حتی در میان ورزشکاران حرفه‌ای بسیار آموزش دیده نیز اتفاق می‌افتد. اگرچه هیدراته ماندن می‌تواند به شما کمک کند، اما هیچ روش خوبی برای جلوگیری از این گرفتگی بیش از حد وجود ندارد.

کمبود مواد مغذی

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عدم تعادل کلسیم، منیزیم و پتاسیم در گرفتگی عضلات نقش دارد. هر یک از این ریز مغذی‌ها به حفظ تعادل مایعات در خون و عضلات کمک می‌کنند، بنابراین اگر از بین بروند، گرفتگی ایجاد می‌شود. اما باز هم مطالعات متناقضی وجود دارند، بنابراین باید تحقیقات بیشتری انجام دهید تا بدانید که چگونه این مواد مغذی به طور مستقیم بر گرفتگی پاهای شما تأثیر می‌گذارند.

ایستادن در تمام طول روز

تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که هر روز وقت زیادی را در حالت ایستاده می‌گذرانند، بیشتر از کسانی که دراز می‌کشند و می‌نشینند دچار درد ساق پا می‌شوند. وقتی روی پاهایتان هستید اما هیچ حرکت دیگری ندارید، خون و آب در قسمت پایین بدن شما جمع می‌شود. این ممکن است منجر به عدم تعادل مایعات و همچنین کوتاه شدن عضلات و تاندون پا شود – و همه اینها می‌تواند منجر به گرفتگی عضلات ساق پا شود.

مصرف برخی داروها

یکی دیگر از مطالعات، داروهای ادرار آور (ازجمله داروهای فشار خون بالا مانند کلورپرس و تالیتون، به عنوان مثال اثرات ادرار آور دارند) و داروهای آسم (به طور خاص، گیرنده‌های بتا با آدرنالاسیون طولانی مدت یا LABA) را به عنوان علت درد ساق پا هنگام خواب تشخیص داده است. طبق این مطالعه ممکن است این قبیل داروها، اثر تحریکی بر روی سلول‌های عصبی و گیرنده‌های حرکتی داشته باشند که این می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود.

بارداری

بارداری نیز با گرفتگی‌های مکرر پا همراه است، احتمالا به دلیل افزایش وزن، شل شدن مفاصل و اختلال در گردش خون است. همچنین طبق اعلام انجمن بارداری آمریکا ، ممکن است فشاری که جنین در حال رشد به عروق و اعصاب در پاهای مادر وارد می‌کند، باعث گرفتگی و درد بدن شود.

در این مواقع مادر می‌تواند از درمان‌های خانگی و دارویی که وجود دارد طبق نظر پزشک استفاده کند. علاوه بر این حمام آب گرم قبل از خواب و کشش ماهیچه‌های پا می‌تواند موثر واقع شود. بهتر است از نشستن یا ایستادن طولانی مدت در این زمان خودداری شود. از دیگر مشکلات رایج در بارداری می‌توان به واریس اشاره کرد درباره انواع واریس در بارداری، عوارض و راه‌های پیشگیری بیشتر بخوانید.

برخی از شرایط خاص سلامتی

دیابت، فشار خون بالا، آرتروز، بیماری‌های عصبی و افسردگی نیز با گرفتگی و درد پا ارتباط دارند. همانطور که در بالا ذکر شد در برخی موارد، داروهای مصرفی، علت درد ساق پا هنگام خواب هستند. تحقیقات نشان می‌دهد برخی از این شرایط – یعنی دیابت و بیماری‌های عصبی – می‌توانند باعث بر هم خوردن یا حتی از بین بردن اعصاب شما شوند که ممکن است منجر به گرفتگی پا شود.

ورود به دوره سالمندی و پیری

افزایش سن ممکن است در گرفتگی پا همچنین تورم پا در سالمندان نقش داشته باشد. تقریبا در زمان پیری است که بدن ما شروع به از دست دادن نورون‌های حرکتی خود می‌کند. در اوایل ۵۰ سالگی ما، گرفتگی‌های بدن که در اثر استراحت زیاد بوجود می‌آیند، شایع‌تر می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که تمرینات قدرتی و تعادل می‌تواند به عملکرد ماهیچه‌ها و سیستم عصبی کمک کنند و از درد ساق پا هنگام خواب جلوگیری کند.

بیماری واریس

درد ساق پا هنگام خواب می‌تواند از بیماری واریس ناشی شود. حتی برخی افراد که از درد پای شبانه رنج می‌برند و هیچ علامت ظاهری از واریس ندارند، ممکن است پس از مراجعه به پزشک و بررسی وضعیت، مشخص شود که بیماری واریس دارند. با مصرف دارو و انجام مراقبت‌های ویژه واریس، درد ماهیچه ساق پا کاهش و بهبود می‌یابد.

سندرم پای بیقرار

در برخی موارد، سندرم پای بیقرار هم با درد شبانه ساق پا همراه است. افراد مبتلا به این سندرم، در تکان دادن پا بیشتر از گرفتگی و درد عضله ساق، احساس ناراحتی را تجربه می‌کنند. واریس می‌تواند یکی از علل سندرم پای بیقرار باشد. مراجعه به بهترین دکتر واریس پا و مصرف دارو و انجام دستورالعمل‌های مرتبط، کمک زیادی در بهبود این مساله خواهد داشت.

در ویدئی زیر جناب آقای دکتر علیرضا صراطی فلوشیپ قلب و عروق که پزشک همراه دکتر اقدسی در کلینیک درمان واریس هستند، درباره سندروم پای بیقرار، علائم و بیماریه‌های زمینه‌ای که باعث این اتفاق می‌شوند اطلاعات کاملی را ارائه می‌دهند.

سیگار کشیدن

طبق مطالعات محققان، سیگار کشیدن یک علت بارز بیماری شریانی محیطی است. به بیان ساده سیگار باعث تنگی مجراها و شریان‌های بدن شده و تغذیه رسانی بافت‌های ماهیچه‌ای بدن را مختل می‌کند. در نتیجه فرد هنگام انجام فعالیت یا هنگام خواب و استراحت، دچار درد ساق پا می‌شود.

دوران قاعدگی

اکثر خانم‌ها، در دو یا سه روز قبل از شروع قاعدگی‌شان، دردهای استخوانی مثل درد ساق پا را تجربه می‌کنند که ممکن است تا زمان اتمام قاعدگی ادامه داشته باشد. علت درد ساق پا هنگام خواب در این دوره، تغییرات هورمونی بدن است. برای کاهش درد و کاهش تورم پاها در دوره قاعدگی، فعالیت‌های ورزشی سبک مثل حرکات کششی و پیاده‌روی توصیه می‌شود. دوش آب گرم و ماساژ با روغن‌های گیاهی هم می‌تواند در کاهش درد موثر واقع شود.

دیسک کمر

برخی از افرادی که واریس خفیفی دارند، فکر می‌کنند درد ساق پای‌شان از همین بیماری واریس نشات گرفته، در صورتی که با مراجعه به دکتر ارتوپد متوجه می‌شوند که درد موجود در ماهیچه ساق پای آنها در اثر فشار و صدمه عصبی در ناحیه کمرشان است. جالب است بدانید این بیماران کمر درد ندارند و فشاری که بر ناحیه کمر آنها وارد می‌شود، باعث ایجاد درد ساق پای آنها شده است. گاهی اوقات این قبیل افراد درد پای شبانه را با مور مور و گزگز تجربه می‌کنند.

کمبود کدام ویتامین باعث درد ساق پا می‌شود؟

مهمترین کمبود ویتامینی که می‌تواند باعث درد ساق پا شود کمبود ویتامین D است.

سلامت سیستم عضلانی استخوانی بدن بسیار وابسته به ویتامین D است و کمبود آن می‌تواند منجر به ضعف عضلانی و اختلالات استخوانی شود. بیمار علائمی مانند درد و سفتی عضلانی در ساق پا همراه با کشیدگی و ناراحتی تجربه میکند.

 خستگی زودرس بعد از دویدن احتمال کمبود ویتامین B1 و نیز کمبود ویتامین E را مطرح می‌کند.

آیا درد ساق‌ پا از علائم کرونا است؟

طبق نظر متخصصان بیماری‌های عفونی، در بیمارانی که دچار بیماری کووید ۱۹ می‌شوند، در کنار علائمی مانند مشکلات گوارشی، تنفسی، اختلالات بویایی و چشایی که بیماران در طول دوره بیماری تجربه می‌کنند، مشکلاتی مثل دردهای عضلانی هم به این فهرست اضافه شده است. دردهای عضلانی که افراد در ناحیه کمر، شانه، ران و ساق پاهایشان تجربه می‌کنند، یکی دیگر از نشانه‌های بیماری کرونا است و با مصرف دارو و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، به تدریج کاهش می‌یابد.

در ویدئو زیر دکتر مهرداد اقدسی علل پادرد را به صورت کامل و دقیق تشریح می‌کنند:

درمان فوری گرفتگی و درد پا

یکی از بهترین و سریع‌ترین راه‌حل‌ها برای کاهش درد و گرفتگی پاها ماساژ و گرم کردن عضلات است. دوش آب گرم و ماساژ آهسته برای پاهای دردناک شما معجزه می‌کند.

علت درد ماهیچه پشت ساق پا

شایع‌ترین علت درد ماهیچه پشت ساق پا در طول روز استفاده نامناسب از عضلات و آسیب‌های ورزشی است. درد ماهیچه پشت ساق در افرادی که بار و استرس زیادی به عضلات پا وارد می‌کنند و در ورزشکاران بیشتر مشاهده می‌شود.

افراد بالای ۶۵ سال نیز به دلیل ضعف و تحلیل عضلات معمولاً از درد پاها  شکایت دارند.

اینگونه دردها معمولا با استراحت و کاهش فشار و استرس بهبود می‌یابند.

چه زمانی برای درد  و گرفتگی پا به پزشک مراجعه کنیم؟

۱- درد و گرفتگی شدید و پر تکرار

۲- اختلال عملکرد در فعالیت‌های روزانه

۳- تحلیل عضلات

۴- وجود علایم دیگر مثل خشکی صبحگاهی مفاصل

چگونه می‌توان از گرفتگی عضلات و درد ساق پا جلوگیری کرد؟

در مواردی که گرفتگی پس از فعالیت جسمانی شدید بروز می‌کند نیازی به استفاده از داروی خاص نیست و در صورت تداوم درد و یا شدت بالای درد با مشورت پزشک می‌توانید از مسکن‌ها استفاده کنید. اگر درد در اثر آسیب‌های جدی بروز کند مراجعه به پزشک اکیداً توصیه می‌شود.

انجام حرکات کششی

در حالی که تحقیقات در مورد حرکات کششی تکمیل می‌شود، یک مطالعه مرتبط نشان داد افرادی که درست قبل از خواب حرکات کششی مخصوص عضلات همسترینگ و ساق پا را انجام ‌دهند، از افت قابل توجه اسپاسم برخوردار می‌شوند. اگر درگیر یک اسپاسم هستید نیز می‌توانید با انجام حرکات کششی برای عضله آسیب دیده، به کاهش درد پای خود کمک کنید.

برای یک فرد نرمال و بدون بیماری زمینه‌ای خوب است ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش سبک و حرکات کششی به‌صورت روزانه انجام دهد تا از درد و گرفتگی پاها ناشی از عدم تحرک و چمباتمه‌زدن جلوگیری شود.

حرکات کششی زیر را برای تقویت ساق پا می‌توانید به صورت روزانه دو تا سه مرتبه در روز در منزل یا محل کار انجام دهید:

۱-روی پنجه پا خود برای یک دقیقه بایستید و دست‌های خود را بالا بکشید.

۲- روی زمین بنشینید و پاها را صاف کنید و تلاش کنید دست‌های خود را به سمت زانو و ساق پا بکشید و انگشتان پای خود را به سمت زانو خم کنید.

در مطالعه‌ای دیده شده است که انجام حرکات کششی مخصوص عضلات همسترینگ و ساق پا بلافاصله قبل خواب باعث کاهش قابل توجه در اسپاسم می‌شود. اگر گرفتار اسپاسم هستید با انجام حرکات کششی برای عضله آسیب دیده، به کاهش درد پای خود کمک کنید.

اگر گرفتگی عضله شما در پایین ساق پا است، یک حرکت کششی مختص ماهیچه ساق پا را امتحان کنید؛ اگر گرفتگی عضله در قسمت بالایی پای شما باشد، حرکات کششی ماهیچه‌های همسترینگ به شما کمک می‌کند.

*برای آشنای با حرکات کششی مناسب برای تقویت ساق ویدئو زیر را تماشا کنید.

داشتن رژیم متعادل

سعی کنید در رژیم غذایی خود مقدار زیادی منیزیم مصرف کنید. لوبیا، آجیل، غلات سبوس دار و سبزیجات برگ دار همه منبع خوب منیزیم هستند. (شاید برای همه افراد تجویز درستی نباشد، بنابراین توصیه می‌شود با پزشک متخصص خود مشورت کنید.) علاوه بر این مصرف مکمل‌های ویتامین B نیز می‌تواند به شما کمک کند. منظور ما مصرف قرص جدید نیست، بلکه شما می‌توانید با مصرف بیشتر ماهی، غلات کامل و سبزیجات همان مقدار ویتامین را دریافت کنید.

نوشیدن آب بیشتر

بهتر است در طول روز آب بیشتری بنوشید – به خصوص اگر خیلی عرق می‌کنید یا ورزش می‌کنید. خشکی دهان، سردرد، خستگی و خشکی پوست همه نشانه‌های این است که شما به اندازه کافی آب نمی‌نوشید. رنگ ادرارتان احتمالا بهترین راهنمای شما است. اگر ادرار شما زرد کم رنگ یا شفاف است، به اندازه کافی آب می‌نوشید. اگر ادرار شما زرد تیره است، باید آب بیشتری بنوشید.

درمان خانگی درد ساق پا

یکسری درمان‌های خانگی هستند که بکارگیری آنها، می‌تواند شما را از شر جستجوی علت درد ساق پا هنگام خواب خلاص ‌کند. به طور کلی، ایجاد تغییر در سبک زندگی و پیروی از عادات خوب می‌تواند کمک زیادی به برطرف شدن بسیاری از مشکلات شما بکند. شما می‌توانید در کنار کارهای گفته شده، برای تسکین درد ساق پای خود از کمپرس سرد استفاده کنید، حمام نمکی بگیرید، چای زنجبیل و دمنوش شنبلیله و رازیانه بنوشید.

نتیجه‌گیری

اگر از ابتدای این مقاله ما را همراهی کرده باشید، دیدید که ما به بررسی علل درد ساق پا هنگام خواب پرداختیم و هر یک از علت‌ها را با راهکارهای مرتبط به تفکیک بیان کردیم. در انتها یکسری دستورالعمل و درمان خانگی برای جلوگیری از بروز این چنین گرفتگی‌ها و دردهای عضلانی را به شما ارائه دادیم. امیدواریم مطالعه این مطلب، راهنمای خوبی برای کمک‌رسانی و بهبود وضعیت‌ جسمی شما را در بر داشته باشد. شما می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.