واریس در کودکان: تشخیص و درمان واریس کودکان

وریدهای واریسی (Varicose veins) یک نمونه از بیماری‌های ارثی هستند که حتی کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. اگرچه موارد حاد وریدهای واریسی در رنج سنی کودکان زیاد شایع نیست، اما اگر آنها علائم مرتبط با این بیماری را تجربه کنند، باید به پزشک متخصص معرفی شوند تا وضعیت‌شان با دقت بررسی شود. با ما همراه باشید تا نکات بیشتری را در مورد واریس در کودکان با هم مرور کنیم.

آشنایی با بیماری واریس در کودکان

اگر نمی‌دانید ورید واریسی چیست، در نظر داشته باشید که یک نوع سیاهرگ است که خون در آن جمع شده و باعث تورم رگ می‌شود. بدن ما سیاهرگ‌ها و شریان‌هایی دارد که در تمام بخش‌ها جریان دارند. آنها لوله‌های کوچکی هستند که خون را به هر قسمت مختلف بدن، از بینی تا انگشتان پا، حرکت می‌دهند. جریان خون با عمل پمپاژ قلب انسان شروع می‌شود. زمانی که قلب ما می‌تپد، خون را پمپاژ کرده و آن را در تمام آن لوله‌های کوچک، حرکت می‌دهد. در این میان، «سرخرگ‌ها» خون را از قلب به بدن می‌برند و «سیاهرگ‌ها» خون را از بدن به قلب می‌برند.

خونی که در این شریان‌ها در بدن حرکت می‌کند، مملو از اکسیژن است که باعث قرمزی و روشن بودن خون می‌شود. اما خونی که از بدن به سمت رگ‌ها بازمی‌گردد، تیره‌تر است. زیرا اعضای بدن اکسیژن موجود در خون را مصرف کرده‌اند. به همین دلیل است که رگ‌ها بنفش یا آبی به نظر می‌رسند. چنین مسئله‌ای می‌تواند ما را با واریس در کودکان و بزرگسالان مواجه کند.

علت بروز این بیماری در کودکان

با توجه به روندی که در بخش قبل توضیح دادیم، خونی که به قلب بازمی‌گردد باید در برابر نیروی گرانش مقاومت کرده و از ساق پا به سمت بالای بدن، جریان پیدا کند. سیاهرگ‌هایی که در این فرایند وظیفه رساندن خون به بدن را دارند، دریچه‌های یک طرفه کوچکی هم دارند که باید با انقباضات عضلانی طبیعی فعالیت کنند. در نتیجه رگ‌ها قادر هستند به طور مؤثر خون وریدی را به سمت قلب پمپاژ کنند.

این دریچه‌های وریدی، مکانیزمی مشخصی دارند که به عنوان نوعی درب عمل می‌کنند و پس از عبور خون بسته می‌شوند. با این باز و بسته شدن است که خون را به حرکت درمی‌آورد. وقتی که این دریچه‌ها ضعیف ‌شوند، جریان برگشتی خون یا همان «رفلاکس وریدی» رخ خواهد داد و باعث تجمع خون در سیاهرگ‌ها می‌گردد.

در نهایت وقتی که این دریچه‌ها از کار می‌افتند، خون به جای حرکت به جلو در همان ورید باقی می‌ماند. تجمع خون در ورید آسیب دیده، منجر به افزایش فشار در لومن ورید هم می‌شود. این فشار در نهایت باعث کشیده شدن دیواره سیاهرگ می‌شود و ما با یک ورید واریسی یا متسع روبرو می‌شویم.

عوامل خطر برای کودکان

برخلاف تصورات رایج، مشکلات ورید فقط در افراد مسن رخ نمی‌دهد. این عارضه به طور کلی یک اختلال ارثی در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند هم بر کودکان پسر و هم دختر، نوجوانان و جوانان تأثیر بگذارد. اما از آنجایی که ما انتظار نداریم واریس در کودکان را مشاهده کنیم، ممکن است این وضعیت در بدن فرزندمان برای سال‌ها ناشناخته بماند، در حالی که به تدریج بدتر می‌شود.

البته علاوه بر سابقه خانوادگی بیماری واریس، اضافه وزن هم در هر سنی می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات وریدی را افزایش دهد. همچنین در برخی از کودکان، وجود بیماری‌های عروقی دژنراتیو هم می‌تواند دلیلی بر بروز این بیماری شود.

یکی از این اختلالات مادرزادی، سندرم کلیپل-ترناونی است. وضعیتی که می‌تواند عروق وریدی، شریانی و لنفاوی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. ناهنجاری‌های وریدی تنها بخشی از نقایصی را شامل می‌شوند که اغلب با سندرم کلیپل-ترنای هم مرتبط هستند.

واریس در کودکان در چه سنی شایع است؟

وریدهای واریسی ممکن است در 14 تا 20 درصد مواقع، در دوران بلوغ رخ دهد. گفته می‌شود که حدود 20٪ افراد مبتلا به این بیماری، با مشکلات عملکرد تولید مثل مواجه می‌شوند. همچنین حدود 1 درصد از کوکان زیر 10 سال به این عارضه مبتلا می‌شوند.

واریس در کودکان با جنسیت پسر و در بازه زمانی بلوغ شایع‌تر است. زیرا در این زمان رشد زیادی هم در بدن و هم اندام‌های جنسی کودک مشاهده می‌شود. رشد سریع بیضه‌ها باعث افزایش جریان خون به بیضه‌ها و افزایش فشار خون در رگ‌های خونی می‌شود. در نتیجه سفت شدن و گشاد شدن رگ‌های خونی را به همراه می‌آورد. افزایش اندازه رگ‌های خونی برای سازگاری با خون راکد، خطر برگشت خون از ورید مرکزی به مجرای دفران را افزایش می‌دهد و باعث واریکوسل می‌شود.

علائم واریس در کودکان

ما بیشتر اوقات تصور می‌کنیم، رگ‌های واریسی همیشه روی سطح پوست قابل مشاهده هستند، اما این‌طور نیست. برخی از کودکان از رگ‌های واریسی پنهان هم رنج می‌برند. این همان وضعیتی که می‌تواند منجر به اگزما، تغییر رنگ پوست یا تورم اطراف مچ پا می‌شود.

علائم واریس شامل طیفی از نشانه‌ها هستند که از خفیف‌ترین دردها و سنگینی در پاها تا گرفتگی شبانه پا، سندرم پای بی‌قرار و حتی زخم‌های وریدی متفاوت است. مانند بزرگسالان، کودکان نیز می‌توانند چنین علائمی را تجربه کنند. در بیشتر موارد این علائم با وجود رگ‌های واریسی زیر پوست، قابل مشاهده هستند و در برخی موارد این‌طور نیست. اگر این مشکل در همین سنین پایین درمان نشود، علائم فرد به مرور حادتر خواهند شد.

چگونه این بیماری را تشخیص دهیم؟

واریس در کودکان تنها با بررسی‌های پزشکی قابل تأیید است. متخصصان ابتدا یک سونوگرافی داپلکس را برای بررسی وریدهای پای کودک، در حالت ایستاده انجام می‌دهند. این سونوگرافی به پزشک متخصص واریس امکان می‌دهد متوجه شوند چه مشکلات سیاهرگی در زیر پوست وجود دارد. همچنین معاینه اولتراسوند، بخش ضروری هر ارزیابی‌های ورید است که باید به درستی انجام شود. زیرا به جریان خون در وریدهای پا، توجه ویژه دارد.

اگر کودک رگ‌های عنکبوتی داشته باشد چه می‌شود؟

وریدهای عنکبوتی معمولا به دلیل ضعیف شدن وریدهای پا ایجاد می‌شوند. در این وضعیت آنها به درستی کار نمی‌کنند و اجازه می‌دهند خون در پاها جمع شود و به طور مؤثر به قلب راه پیدا نکند. رگ‌های عنکبوتی و واریس همیشه یکسان نیستند، اما باید رگ‌های عنکبوتی در کودکان را بررسی کرد تا مشخص شود که آیا واریس هم در بدن آنها وجود دارد یا خیر. اگر زود تشخیص داده شوند، درمان‌های ساده تمام آن چیزی هستند که برای کاهش علائم و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت لازم داریم.

گزینه‌های درمانی برای کودکان

اگرچه همه وریدهای واریسی به درمان پزشکی نیاز ندارند، اما زمانی که این بیماری باعث ناراحتی می‌شود، درمان آن امر واجبی است. با تشخیص و درمان زودهنگام یک مشکل سیاهرگی، اغلب می‌توان از بروز عوارض جلوگیری کرد. خبر خوب این است که بسیاری از گزینه‌های موجود برای مدیریت یا درمان رگ‌های واریسی غیرتهاجمی یا کم تهاجمی هستند. گزینه‌های درمانی رایج عبارتند از:

• ورزش و اجتناب از کم‌تحرکی (هم نشستن و هم ایستادن زیاد از حد)
• استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس
• لیزر درمانی
• فلبکتومی (برای برداشتن رگ‌های واریسی)

کلام آخر

در این فرصت کوتاه سعی کردیم شما را با بیماری واریس در کودکان آشنا کنیم. اگر نگران این هستید که فرزندتان رگ‌های واریسی پنهان داشته باشد، متخصصان پزشکی می‌توانند ارزیابی مناسب برای شما را انجام دهند و روش درمانی مناسب را هم توصیه کنند. نکته مهم این است که اگر واریس در خانواده شما ارثی است، بررسی‌های لازم را نادیده نگیرید.